Η συζήτηση για το αν την ιστορία την γράφουν τα πρόσωπα ή οι κοινωνίες είναι αέναη. Η αξία των προσώπων δεν μπορεί να υποτιμηθεί αλλά είναι παραπάνω από βέβαιο ότι ακόμα και οι μεγαλύτεροι πρωταγωνιστές στην ιστορία, έπαιξαν τον ρόλο τους μέσα σε συγκεκριμένες συγκυρίες και με συμπρωταγωνιστές. Ο ηγέτης, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί απαραίτητη-καταλυτική προϋπόθεση, αλλά δεν αρκεί για να αλλάξει τα πράγματα από μόνος του.
Προφανώς ένας στρατός προβάτων ακόμα και αν οδηγηθεί από ένα λέοντα δεν θα κυριαρχήσει στην ζούγκλα. Από την άλλη, ένα πρόβατο δεν μπορεί να ηγηθεί σε λιοντάρια, αλλά και αν αφεθεί να οδηγεί, δεν πρόκειται να φθάσουν τα λιοντάρια στον στόχο τους. Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι των ηγετών έχουν υπερεκτιμηθεί ιστορικά αν υπήρξαν νικητές, κατά το γνωστό δήθεν ότι την ιστορία την γράφουν οι νικητές, ενώ ακριβώς το αντίθετο ισχύει για του ηττημένους.
Τα ίδια ισχύουν και στην πολιτική. Τα φώτα πέφτουν στους προέδρους αλλά χωρίς ομάδα και πολιτικές θέσεις κανείς δεν μπορεί να λάμψει επί μακρόν. Κανείς δεν τα ξέρει όλα, κανείς δεν μπορεί να τα κάνει όλα μόνος του. Όσο πιο σύνθετες είναι οι περιστάσεις, τόσο η δουλειά γίνεται κατ´ ανάγκη ομαδική.
Δυστυχώς όμως, η πολιτική μας σκηνή λειτουργεί με όρους star system. Το «φαίνεσθαι» κατατροπώνει το «είναι». Η ατάκα επικρατεί της θέσης. Ο πρωταγωνιστής, του συνόλου.
Και βέβαια όλο το οικοδόμημα στηρίζεται στην ανάλυση του τι ζητάει το κοινό. Στην εποχή των 140 γραμμάτων του τουίτερ, έχει αυτονόητα επικρατήσει η ρηχότητα και η απλούστευση. Ακόμα και εκεί που είναι αυτονόητο ότι δεν χωράνε «ξεπέτες», λείπει η διάθεση να ασχοληθεί ο απολίτικος πολίτης παραπάνω. Έτσι έμαθε και έτσι πορεύεται. Και περιμένει ότι η λύση θα έρθει με ένα τρόπο μεσσιανικό. Μόνο που οι εβδομάδες των παθών διαδέχονται η μια την άλλη και ανάσταση δεν έρχεται. Ο Μεσσίας ήρθε και για αυτό τον μνημονεύουμε 2000 χρόνια. Άλλος δεν προβλέπεται να έρθει…
